Karlovački mir, zaključen na razmeđu dvaju vjekova, 1699. godine, predstavlja, bez sumnje, jedan od najvažnijih događaja za istoriju ne samo Osmanske Carevine, nego i istoriju Evrope i, posebno, naših naroda. Njime je okončan šesnaestogodišnji iscrpljujući veliki bečki rat, čiji početak označava, u stvara, kraj dugogodišnjeg perioda stagnacije Osmanske Carevine, odnosno, početak razdoblja njenog nazadovanja, koje mnogi istoričari vežu baš za veliki poraz Turaka pod Bečom (12. IX 1683), kada je izvršen drugi i posljednji pokušaj Visoke Porte da osvoji ovaj »ključ centralne Evrope«.[1]

Da bi se objasnili događaji koji su prethodili periodu nazadovanja Osmanske Carevine, doveli Portu na mirovne pregovore u Sremske Karlovce i primorali je na prihvatanje uslova koje su diktirali pobjednici, potrebno je baciti barem letimičan pogled na stanje u Osmanskoj Carevini koje je dovelo do njenog nazadovanja.

Naseljena veoma heterogenim stanovništvom, koje je pripadalo raznim religijama, govorilo raznim jezicima, imalo svoju specifičnu kulturnu i političku prošlost, Osmanska Carevina koja je zapremala ogromna prostranstva na tri kontinenta, već na zenitu svoje moči, dakle već za vrijeme Sulejmana Zakonodavca, počinje da pokazuje izvjesne simptome slabosti. Istina ti simptomi još nisu bili uočljivi ni za vanjski svijet ni za ogromnu većinu samih Turaka i njihovih podanika. I nominalno i stvarno Osmanska Carevina predstavlja još najveću silu svijeta, ona još postiže nove uspjehe na bojnom polju i teritorijalno širenje, još se miješa u unutrašnju politiku svojih susjeda. Ali Osmanska Carevina nikako nije smogla snage da otkloni slabosti, čiji simptomi postaju ne samo vidljiviji nego i brojniji.

Što se tiče unutrašnje situacije u Osmanskoj Carevini, vrlo važan faktor predstavlja politička svijest vladajućeg sloja — sultana i divana — o stvarnom unutrašnjem i spoljnopolitičkom položaju Carevine. Ozbiljnu slabost vladajućeg vrha predstavljala je činjenica da je istorijom zasnovana inercija samosvijesti vladajućeg sloja o moći Carevine, još od kraja XVI vijeka počela da se sudara sa pravom stvarnošću, onom u kojoj se Carevina zbilja nalazila. U takvom sudaranju javlja se, ne samo kod realnijih predstavnika vladajućeg vrha nego i kod inteligencije vladajuće klase — obrazovanih ljudi iz neposredne sultanove okoline, mislilaca i istoričara sa raznih meridijana — sklonost da se ipak ta stvarnost počinje sagledati, da ona služi kao pravi kriterij o procjeni stvarne snage Carevine. Oni ukazuju ne samo na simptome ove slabosti nego i na njene uzroke.[2] Mnogi pišu djela o tome, predviđaju posljedice predlažu svoja rješenja.[3] Međutim, i pored sporadičnih nastojanja da se prihvate i primijene ovi savjeti, i pored zahvata da se reformom zakonodavstva, vojne moći, timarskog sistema i drugim mjerama poboljša unutrašnje stanje u Carevini, i dalje snažno prisutna samosvijest o njenoj snazi ostajala je u dominantnoj nesrazmjeri sa stvarnim stanjem. O tome najbolje svjedoče dva velika rata tokom XVII stoljeća: kandijski rat (1645—1669) i veliki bečki rat. Na kormilu Otomanske Imperije više se nije nalazio potreban broj dovoljno mudrih i dovoljno energičnih ljudi koji bi, svjesni objektivne istorijske situacije i stvarnosti, bili u stanju da efikasnim mjerama, i na širokom planu zasnovanim i provedenim reformama, zaustave ovaj opšti proces slabljenja turske vojne, političke i ekonomske moći. Kola su već krenula naniže, njihov hod je samo povremeno usporavan ali nikada zaustavljen.